Што е цинк?
Цинкот делува антиинфламаторно и антиоксидативно за многу биолошки процеси кај луѓето. Релативно добро е познато дека претставува поддршка за имунитетот, но може да биде и многу важен за репродуктивното здравје, како и за правилен раст и развој кај децата, за здравје на коските, видот, слухот, дигестивното здравје, кожата и за раст на косата.
Што се случува ако имате ниско ниво на цинк?
Недостаток може да предизвика широк спектар на неспецифични симптоми, вклучувајќи одложен раст кај деца, слаб апетит, опаѓање на косата, губење на тежината, дијареја, мозочна замагленост, депресија, неплодност кај мажи и жени, хормонална нерамнотежа, тремор, бавно зараснување на раните, слаб имунитет и губење на чувството за вкус.
Луѓето се изложени на ризик од недостаток на цинк кога имаат мал внес на калории, страдаат од одредени дигестивни нарушувања, имаат историја на гастроинтестинална хирургија, заболување на црниот дроб или бубрезите, одредени нарушувања на крвта, страдаат од алкохолизам или следат вегетаријанска диета. Постарите лица, исто така, често имаат потешкотии со правилно апсорбирање на цинкот.
Човечкото тело не складира цинк, така што брзо доаѓа до недостаток на цинк ако внесувањето не е соодветно. Ретко доаѓа до сериозен недостаток, но лесна до умерена инсуфициенција е релативно честа. Бакарот делува биохемиски заедно со цинкот, а предолгото земање на цинк може да доведе до недостаток на бакар. Ова е причината зошто понекогаш се препорачува да се земаат додатоци на цинк и бакар заедно, особено со многу високи дози на цинк.
Препорачани производи
Која храна содржи многу цинк?
Цинк мора да добиваме преку храната, а остригите се далеку најдобар извор на цинк. Повеќето луѓе добиваат поголем дел од цинкот од црвено месо и пилешко месо. Цинкот исто така го има во житарици, ореви, семиња и мешунки, но тој е помалку биорасположив за апсорпција како резултат на присуството на фитати, коишто се врзуваат за цинкот и ја отежнуваат апсорпцијата. Вегетаријанците можат да ја зголемат биорасположивоста на цинк во зрна и мешунки со претходно натопување во вода неколку часа за да се намали врзувањето на фитатите. Возрасните треба да добиваат 8-11 мг цинк преку нивната дневна исхрана или 12 мг за бремени или доилки.
Дали цинкот има придобивки за имунолошкиот систем?
Систематско истражување спроведено во 2012 година опфатило суплементација со цинк и спречување настинки. Во 17 испитувања што опфатиле 2.121 учесник, истражувачите заклучиле дека суплементацијата со цинк го скратува времетраењето на обичната настинка кај возрасните, но не и кај децата. Квалитетот на овој преглед е умерен, а истражувачите предложиле понатамошно истражување на оваа тема.
Дали цинкот влијае врз здравјето на косата?
Многу состојби поврзани со опаѓање на косата може да се должат на или да се влошат поради недостаток на цинк. Бројни истражувања покажуваат поврзаност меѓу недостатокот на микронутриенти и нарушувања на косата, како андрогена алопеција, алопеција ареата и телоген ефлувиум.
Правилното дозирање е важно, додека една студија за многу високи дози на цинк немала позитивни резултати. Состојбите на тироидната жлезда често предизвикуваат опаѓање на косата, а исто така понекогаш може да се подобрат со додаток на цинк.
Дали цинкот може да помогне кај акни?
Се покажа дека цинкот го забавува растот на бактериите поврзани со акни, како зголемено размножување на бактериите Propionibacterium acnes. Ова ги намалува воспалителните маркери што ги користат бактериите за да предизвикаат кожни болести. Повеќе студии покажуваат дека цинкот ја подобрува состојбата со акните кај луѓето коишто имале недостаток на цинк.
Исто така, истражување од 2019 година покажува дека пациентите со псоријаза имаат поголема веројатност за ниско ниво на цинк и релативно високи нивоа на бакар во крвта, а исправувањето на оваа нерамнотежа може да помогне во подобрување на симптомите на кожни заболувања. Систематска студија спроведена во 2019 година опфатила истражување на нивото на атопичен дерматит (егзема) и цинк, при што покажала спротивставени резултати. Дел од резултатите покажале придобивки, додека друг дел не покажале придобивки.
Важно е да се напомене дека постојат различни форми на додатоци на цинк, коишто имаат различни нивоа на ефикасност за различни потреби поврзани со здравјето на кожата.
Може ли нивото на цинк да влијае на плодноста кај мажите?
Систематско истражување и мета-анализа покажале дека неплодните мажи имаат значително пониско ниво на цинк во нивната семена течност. Откриено е дека суплементацијата со цинк значително ја зголемува нормалната морфологија на спермата, волуменот на спермата и подвижноста на спермата. Соодветните нивоа на цинк кај мажите може да бидат важен фактор за здраво зачнување.
Зошто е важен цинкот за бременоста и за новороденчињата?
Цинкот е многу важен за развојот на фетусот поради неговата улога во ДНК, синтеза на протеини и клеточна поделба. Бременоста со ниско ниво на цинк се поврзува со спонтан абортус, слаб раст на фетусот и предвремено породување. Разни студии покажуваат дека додатоците на цинк значително го намалуваат ризикот од предвремено породување. Ова може да биде поврзано со намалување на ризикот од инфекција кај мајката, што може да биде причина за предвремено породување.
Дали цинкот е добар за цревата?
Правилното функционирање на желудникот и цревата е важно за апсорпција на цинк што се внесува преку храна, додека недостатокот може да биде чест кај сериозни хронични дигестивни нарушувања како што се Кронова болест, улцеративен колитис, целијакија, гастроинтестинални улкуси и дијареја. Може да биде тешко да се утврди дали недостатокот довел до нарушување или нарушувањето го предизвикало недостатокот, бидејќи недостатокот на цинк може да придонесе за зголемена подложност на дигестивни инфекции.
Светската здравствена организација (СЗО) препорачува дополнителен цинк за деца кои се изложени на зголемен ризик од инфекција. Докажано е дека додатоците на цинк ја намалуваат сериозноста, фреквенцијата и времетраењето на епизодите со дијареа кај деца.
Дали цинкот е добар кај дијабетес?
Пациентите со дијабетес тип 1 и тип 2 обично имаат недостаток на цинк, а нивните состојби може да се подобрат преку суплементација. Познато е дека антиоксидансите помагаат во подобрувањето на контролата на шеќер во крвта, а една статија од 2015 година открила значително намалување на маркерите на оксидативен стрес кај дијабетичари по додавање 30 мг цинк дневно во период од 3-6 месеци.
Дали недостатокот на цинк може да влијае на функцијата на тироидната жлезда?
Недостатокот на цинк може да го зголеми ризикот од абнормална функција на тироидната жлезда. Тироидната жлезда има улога во нормалното искористување на цинк. Неколку студии откриле дека цинкот има многу важна улога во претворање на тироидните хормони во активна корисна форма во организмот, предизвикувајќи побрзо користење на ограничените резерви. Оптималното ниво на цинк е важно за одржување здрава функција на тироидната жлезда.
Дали цинкот може да помогне при депресија?
Една студија од 2013 година што опфатила учесници со големо депресивно растројство ги споредува лица кои земале антидепресивни лекови покрај плацебо со оние кои земале антидепресивни лекови плус 25 мг цинк. Учесниците кои земале додатоци на цинк, доживеале позначајно подобрување во однос на плацебо групата на крајот од периодот од 6 и 12 недели.
Дали цинкот има придобивки за слухот?
Студија од 2011 година открива дека цинкот може да биде корисен при ненадејно, необјаснето губење на слухот. Во студијата, 66 учесници биле поделени во две групи по 33. Едната група добила третман со кортикостероиди, а другата добила кортикостероид заедно со додаток на цинк. На учесниците им било тестирано нивото на цинк во крвта пред и по третманот. Зголемените нивоа на цинк се во силна корелација со поголем процент на опоравување и подобрување на слухот.
Дали цинкот е важен за видот?
Цинкот е присутен во очите и има важна улога во одржување на оптималната функција на очите. Сепак, суплементацијата со цинк за здрав вид дава контрадикторни резултати. Студиите за цинк кај нарушувања со видот честопати вклучуваат и други хранливи материи, што го отежнува разбирањето на тоа дали има ефект само една или повеќе супстанции.
Дали цинкот е добар за здравјето на коските?
Студија на пациенти со тешка таласемија, нарушувања на крвта, открива дека со додавање на 25 мг цинк дневно значително се подобрува содржината на минерали во коските по 18 месеци. Студијата поттикнала проучување на суплементацијата со цинк кај други популации за слични ефекти.
Дали цинкот може да помогне кај промени во вкусот?
Случајно испитување контролирано со плацебо, во 2013 година, проучувало додатоци со цинк кај луѓе кои биле подложени на радиотерапија за карцином на глава и врат. Резултатите покажале дека учесниците кои земале 50 мг цинк сулфат три пати на ден имале значителна заштита од губење на чувството за вкус поради радиотерапија.
Заклучок
Тестовите за цинк преку крв не се секогаш сигурни, затоа разговарајте со вашиот лекар за да видите дали додатоците на цинк се соодветни за вас. Вашиот лекар може да смета дека цинкот е соодветен кај дијагноза на малапсорптивно дигестивно нарушување, компромитиран имунолошки систем, присуство на други состојби коишто се поврзани со недостаток на цинк или користење на лекови коишто можат да предизвикаат недостаток на цинк. Белите дамки на ноктите може да бидат знак на недостаток на цинк.
Правилното дозирање е важно – превисоки дози може да предизвикаат негативни симптоми, а прениските дози се неефикасни. Секогаш се препорачува да се земаат додатоци на цинк заедно со оброк, бидејќи тие можат да предизвикаат дигестивни нарушувања кога се земаат сами. Одржувањето на здрава исхрана со свежа, полнозрнеста храна, вклучувајќи и широк спектар на месо, зеленчук, овошје и житарки е секогаш најдобриот начин да се обезбеди соодветна исхрана.
